Iedereen is vast wel eens zenuwachtig geweest voor een toets of had niet veel vertrouwen in zichzelf op de eerste werkdag. Faalangst komt vaak voor, maar meestal in kleine mate bij specifieke gelegenheden. Bij mij zat dat anders. Ik had vanaf de basisschool last van faalangst, en het begon langzaam mijn leven negatief te beïnvloeden.
De basisschool
Vanwege de diagnoses ADHD en autisme was mijn basisschooltijd allesbehalve prettig. Ik kwam niet goed mee met de groep en voelde me vaak eenzaam. Ik werd zelfs gepest en mijn zelfvertrouwen was erg laag. Ook mijn zelfvertrouwen in eigen kunnen.
Doordat ik een laag zelfvertrouwen had en misschien gewoon zo ben als persoon, ontwikkelde ik al heel snel faalangst. Ik vond rekenen moeilijk en was ervan overtuigd dat ik niet eens hoefde te beginnen, omdat het me toch niet zou lukken. Leraren begrepen het niet en dachten dat ik lui of eigenwijs was.
De faalangst beïnvloedde al snel een groot deel van mijn leven en hield me met veel dingen tegen. Ik probeerde niet snel nieuwe dingen en ik ontweek dingen waarvan ze mij moeilijk leken. Op de basisschool was dit natuurlijk nog niet van levensbelang, maar naarmate ik ouder werd ging ik ook belangrijkere dingen uit de weg.
Iets wat goed hand in hand gaat met faalangst is perfectionisme. Dat heb ik ook al vroeg ontwikkeld. Omdat ik me niet fijn voelde in de klas en voor mijn gevoel daar te weinig controle over had, wilde ik controle hebben over mijn prestaties. Als ik iets moest tekenen ging er minstens een halve boom doorheen aan A4’tjes en ook schrijfopdrachten bestonden meer uit typ-ex dan uit pen.
Faalangst en perfectionisme klinkt onschuldig, en op die leeftijd was dat het ook. Maar toen ik ouder werd, eisten de gevolgen ervan steeds meer hun tol.
De middelbare school
De tekenles van de tweede klas. Dat was de enige plek waar ik mijn faalangst en perfectionisme de baas was. Als ik echt creatief bezig kon zijn vergat ik de vertrouwde zeurstem in mijn hoofd dat dat lijntje nog wel wat rechter kon of de kleuren beter gemengd. Ik kon me toentertijd goed uiten door middel van creativiteit en was zo de volle twee uur geconcentreerd en tevreden bezig.
De rest van de lessen werden helaas wel vaak beïnvloed door faalangst. Engels en Nederlands ging prima; ik zag gelukkig in dat ik daar goed in was. Maar bij wiskunde vulde ik meestal zomaar wat in, omdat ik ervan overtuigd was dat ik het toch nooit ging snappen. En toen we in de tweede ook nog rekenles kregen, stond bij mij het huilen nader dan het lachen.
Terwijl de rest zich door alle sommen ploegde, was er in mijn hoofd een soort orkaan bezig. Ik snapte helemaal niks van deelsommen, was ervan overtuigd dat ik dat ook nooit ging doen en schaamde me dood om dit tegen de leraar te zeggen. Mijn faalangst is vaak een innerlijke strijd geweest. Ik wilde het wel, maar het lukte me gewoon niet om eraan te beginnen.
Vervolgopleiding
Mijn opleiding na de middelbare school was een creatieve opleiding; ruimtelijk vormgever. Ik ben creatief, maar wel op een andere manier dan mijn klasgenoten. Ik vond het in het begin moeilijk om mijn creativiteit te laten stromen, omdat ik te veel naar anderen keek. In mijn klas zaten telkens ware talenten, en daar werd mijn faalangst alleen maar erger door.
In de lessen zelf vond ik het dus moeilijk om mijn faalangst los te laten, maar de projectweken waren voor mij een regelrechte ramp. Het is in die weken de bedoeling dat je een opdracht uitvoert voor een daadwerkelijke opdrachtgever. Juist mijn non-existent zelfvertrouwen in eigen kunnen zorgde ervoor dat ik die twee weken eindigde met een onvoldoende. Daardoor werd mijn faalangst natuurlijk erger, en zo was ik in een vicieuze cirkel beland.
Ik kreeg de week voor de projectweken al buikpijn en mijn moeder zag me naarmate deze weken dichterbij kwamen steeds ongelukkiger worden. In de weken zelf was ik alleen maar aan het stressen in plaats van aan het genieten van een nieuwe, creatieve opdracht.
Overwonnen?
Of en hoe je je faalangst kunt overwinnen is voor iedereen anders. Bij mij zit het nu eenmaal in me en ik zal er altijd vatbaar voor blijven. Het is wel veel beter geworden. Mij hebben positieve affirmaties en ‘erdoorheen prikken’ geholpen. Daarmee wil ik zeggen dat je juist hetgeen gaat doen waar je bang voor bent.
Je begint gewoon aan die opdracht, ook al ben je ervan overtuigd dat het je niet gaan lukken. In het begin voelde dit zinloos, maar omdat ik me niet meer focuste op slagen ging mijn aandacht naar het proces zelf, wat mijn creativiteit ten goede deed. Ook is het goed om je niet met anderen te vergelijken.
Vroeger vond ik faalangst een opgeblazen probleem. Maar toen ik er zelf last van kreeg, besefte ik pas hoe erg het een persoon in de weg kan zitten met hun dagelijks leven.
Vandaag de dag gaat het hartstikke goed. Ik ben inmiddels afgestudeerd, dat helpt enorm qua zelfvertrouwen. Maar ik was er ook gewoon klaar mee dat ik mijzelf tegenhield met de dingen die ik in de toekomst wilde gaan doen. Ook al is het soms nog lastig mijn angst te overwinnen, ik wil en ga nooit meer terug naar hoe het was twee jaar geleden.
EH 